Teknolojik gelişmeye, hatta sosyal ve kültürel değişime bayağı acıkmış İran'ın kapıları nihayet (ama henüz galiba!) dünyaya açılıyor. 11. Hükümetin süresinin yarısından fazlasını aldığı, her konuda bir sürü sorunlar birikmişken, bütün enerjisini bu konuya harcadığını, ekonominin bir devletin ve de milletin hayatî önem arzettiğine bağlayarak anlayabilmekteyiz.

37 seneden beri başlayan ve gittikçe genişleyen yaptırımlara karşı milletçe eşine az rastlanır ve takdire şayan bir duruş sergilemiş olan İran, artık daha değişik görünmeyi ve daha iyi anlaşılma ve algılanmayı haketmektedir.

İran'da yatırıma aç ve açık sektörlerin başında gelenler şunlardır:

• Turizm sektörü, İranlıların bu alandaki bilgi ve deneyimleri yok sayılacak kadar yetersiz. Turistik yerleri tanıtın, yatırım yapın ve kazanın.
• İranda taşımacılık sektörü çalışır vaziyette olsa da, çok düzensiz ve özellikle tırlarla taşımacılık alanında, yeterli araç ve şöför olduğunu varsayarsak dahi, bunların doğru bir sistem ve yönetimle çalışmadığından olacak ki gözle görülür aksamalar vardır. Ayrıca dış ticaret hacminin artacağı büyük bir olasılık arzettiğinden, var olan sistem daha da yetersiz ve pasif kalabilir.
• İran'da kuraklığın getirdiği büyük ölçüde hasardan dolayı ve kamuoyunun baskısı neticesiyle bu konuda özellikle Azerbaycan (Urmiye gölünün kuruması ve Tebriz'deki hava kirliliği), Tahran, Kerec ve Arak (hava kirliliği), Huzistan ve Fars (eyaletlerindeki göl ve göletlerin kuruması ve hava kirliliği) olmak üzere acil kurtarma ve iyileştirme girişimlerine ihtiyaç duyulmaktadır. İlk bakışta bu konunun devlet kurumlarının alması gereken kararlarla çözülebileceği görülürken, fiziksel girişimleri de gerektirecektir.
• İran'da yine iklim değişikliğinin getirmiş olduğu ve her gün geçtikçe daha kötüye giden su kaynaklarının kurtarılması açısından geleneksel tarım ve sulama teknolojisinin değiştirilmesi gerekmektedir. Bu konu özellikle İran'ın Azerbaycan bölgesindeki Urmiye gölünü çevreleyen Tebriz, Merağa, Miyandoab, Mahabad, Nağade, Urumiye ve Şebister ovaları başta olmak üzere, Kazvin- Kerec- Tahran- Veramin ovası, İsfahan ovası, Maharlu ve Bahtıkan gölleri ovası (Şiraz) için hayati ve ivedik önem arzetmektedir.
• İranda çalışmalarınız için deneyimli resmi bir avukatı danışman edinmenizi tavsiye eder, bu konuda da yardımcı olabiliriz.

İşlerinizde başarılar dilerim...

می توانید سوالات خود را با اسم و محل زندگی خود به این آدرس ایمیل کنید: resuldaghsar@yahoo.com

(پاسخ سوالتان در عرض یک الی سه روز ارسال می شود و مجموع سوالات و پاسخها هر چند مدت یکبار جهت استفاده دیگر عزیزان در وبلاگ گذاشته می شود- مگر اینکه موکداًٌ نخواهید)

با تشکر

سوال (حیدری- مرند آذربایجان شرقی): سلام، ما یه خونواده چهار نفری ایم و نوروز حداکثر چهار روز می تونیم بریم مسافرت. بچه ها یکی دوره راهنمایی و یکی سوم ابتدائیه. تو وبلاگتون مطالب متعددی درباره ترکیه دیدم. تو ترکیه برای ما کجا را (یا کجاها را) با یک برنامه سه- چهار روزه پیشنهاد می کنین؟

جواب: در ظرف چهار روز شما می تونید یکی از این موارد را برای مسافرت نوروزی انتخاب کنید: الف: استانبول، ب: ازمیر، قوش آداسی و سلچوق،  پ: آنکارا، گؤرمه و قونیه،  ج: آنتالیا،   ح: ترابزون و ارزروم. شما نگفته اید که قبلاً به کدام شهر ترکیه سفر کرده اید یا اینکه علائق فرهنگی خانواده تان چه جوری است. به هر حال من خدمت شما عرض می کنم که استانبول همیشه و برای همه سلائق جالب است. آنتالیا (علیرغم دمای حدود 20 درجه ایش در نوروز) زیاد مناسب برای آبتنی نیست. ولی مناظر طبیعی و آثار باستانی بسیاری برای دیدن دارد. شاید هم با دیدن روسها یا اروپاییهای داخل آب هوس کنید شنا هم بکنید ولی حواستان باشد که ما عموماً گرمسیری هستیم. برای رفتن به آنتالیا می توانید از تورهای هوایی که با وقت شما تناسب دارند استفاده کنید یا از پروازهای تهران-استانبول (از برخی شهرهای دیگر ایران مثل تبریز، اصفهان، شیراز و مشهد نیز به مقصد استانبول پرواز هست) و سپس استانبول- آنتالیا استفاده کنید. ترابزون و ارزروم دارای مناظر طبیعی خارق العاده و چند اثر باستانی جالب هست. برای مسافرت زمینی هم مناسب است. ازمیر-قوش آداسی- سلچوق نیز با استفاده از رفت و برگشت هوایی توصیه می شود. شما می توانید دو روز در ازمیر و یک روز نیز به سلچوق (خرابه های شهر باستانی افس، معبد آرتمیس، غار و کلیسای آنا مریم) و چند ساعت قدم زدن در ساحل قوش آداسی اختصاص دهید. با توجه به اینکه نوروز فصل مناسبی برای شنا نیست قوش آداسی معروف تنها برای اینکه دیده باشید به اینجا اضافه می شود و اگر بعد از بازدید از جاذبه های سلچوق در فاصله 60 کیلومتری ازمیر وقت کافی برایتان باقی بود سری به قوش آداسی در فاصله 30 کیلومتری سلچوق بزنید. برای رفتن به سلچوق از مینی بوسهایی که از ترمینال بزرگ ازمیر هر نیم ساعت حرکت می کنند استفاده کنید و برای رفتن به قوش آداسی (از سلچوق) نیز مینی بوسهایی تقریبا هر نیم ساعت حرکت می کنند. برای بازگشت از قوش آداسی به ازمیر نیز می توانید از مینی بوس یا اتوبوس استفاده کنید. برای آنکارا- گؤرمه- قونیه نیز می توانید برنامه تقریباً مشابهی تنظیم کرده و از سه- چهار روزتان استفاده مناسبی بکنید. شما با رسیدن به آنکارا از دیدنهای این شهر از قبیل قلعه آنکارا، موزه تمدنهای آناتولی، آنیت قبر (مجموعه آرامگاه آتاتورک شامل چند موزه می باشد که رایگان نیز هست) و قیزیل آی (مرکز شهر) به طرف نوشهر حرکت می کنید. فاصله آنکارا تا نوشهر با اتوبوس حدود 3 ساعت است. شب اول را در نوشهر بخوابید و صبح سراغ «پری باجالاری» (لانه های پریان) در منطقه مشهور کاپادوکیا در گؤرمه بروید. اینجا از لحاظ جاذبه های سکونت در اعصار باستان شباهت بسیاری به روستای کندوان (اطراف تبریز) دارد. شما در این محل می توانید از بالن نیز برای گشت و بازدید هوایی از منطقه استفاده کنید. البته قیمت استفاده از بالنها ممکن است کمی گران به نظر برسد که نفری حدود 150-200 هزار تومان است ولی از قیمت بالن سواری در شمالشرق تهران (که حدود 350-400 هزار تومان است) مناسبتر و مطمئنتر است. شب دوم را در گؤرمه استراحت کرده و روز بعد نیز به بازدید از محل ادامه می دهید. برای روز سوم اگر وقت و رغبتی داشتید می توانید سری به قونیه محل آرامگاه مولوی بزنید.

سوال (؟- تکاب آذربایجان غربی): نوروز سه سال پیش مسافرت ارزان و به یاد ماندنی به وان داشتیم. با توجه به مسائل امنیتی که اخیراً در این منطقه حادث شده شما مسافرت به این شهر را چگونه می بینید؟

جواب: هرچند مساله جدی در این شهر و خیلی از شهرهای اطراف وجود ندارد ولی شاید بهتر باشد در این نوروز برنامه دیگری برای مسافرت در نظر بگیرید. چنانچه کم خرج بودن مسافرت برایتان مهم است می توانید به سفر داخلی در محدوده شمالغرب کشور (مسیر آستارا- اردبیل- سرعین- تبریز- کندوان- ارومیه و یا مراغه و مهاباد و ...) داشته باشید. یا مسیر ارزروم- ترابزون را انتخاب نمایید.

سوال (علیزاده- کرج): سلام، بنده قصد دارم نوروز همراه سه نفر از دوستان به استانبول برم. چقدر برام خرج بر میداره و کجاها را حتماً بریم؟

جواب: مشخص نکرده اید که هوایی یا زمینی می خواهید بروید یا برای چند روز می خواهید بروید. خدمتتان عرض می کنم که هواییش و برای سه روز ممکن است نفری 3 میلیون براتون خرج داشته باشد. شاید بهتر است از تورهای نوروزی استفاده کنید ولی خیلی از تورها برنامه مناسبی برای گشت شهری ندارند یا برای گشت شهری مبلغ جداگانه ای می گیرند، به هر حال توجه داشته باشید که حتماً جاهایی از قبیل موزه توپ قاپی، موزه آرکئولوژی، موزه پانوراما استانبول 1453، میدان تقسیم و خیابان استقلال، تور بغاز (از اسکله امین اؤنو با قیمت مناسب هر ساعت برقرار است)، قاپالی چارشی (بازار سرپوشیده استانبول)، مساجد سلطان احمد و سلیمانیه و میدان سلطان احمد، موزه/کلیسای آیاصوفیه، آب انبار یئره باتان و برج و باروهای قدیمی شهر دیدن کنید.

سوال (؟): با سلام، مطالب وبلاگتان جالب است. ظاهراً مترجم هستید ولی مطالب مرتبط با گردش و مسافرت بخصوص در ترکیه نیز می گذارید. می خواستم بپرسم آیا ترابزون در ایام نوروز ارزش گردشگری دارد؟ بنده یک بچه خردسال هم دارم و نگرانیم بیشتر از بابت سرمای احتمالی هواست.

جواب: ترابزون بیشتر با جاذبه های طبیعی اش جلب توجه می کند. حال چنانچه شما جزو آن دسته از هموطنان هستید که طبیعت را در ظواهر تابستانی آن خلاصه می کنند ترابزون (علیرغم سرسبزی حتی زیر برف) شاید چندان جذاب نباشد. اما زمستان ترابزون هم دیدن دارد. ضمن اینکه ترابزون در ایام نوروز معمولاً سرد نیست و اغلب در این ایام حدود 10 درجه بالای صفر می باشد. شما می توانید ضمن دیدن شهر ترابزون، سواحل درای سیاه و خرید از مراکز مدرن این شهر از معبد سومئلا در دره ای سرسبز واقع در 40 کیلومتری جنوب شهر و دریاچه بسیار جالب و زیبای اوزون گؤل در 80 کیلومتری جنوبشرق شهر دیدن کنید و به همراه خانواده جنگل پیمایی و کوه پیمایی به یاد ماندنی در ییلاقات خنک و نسبتا سرد ولی زیبای اطراف ترابزون داشته باشید و صد البته پوشش مناسبی را در نظر بگیرید.

سوال (واحد- اصفهان): سلام، به نظر من کیش خودمان کم از دبی، اصفهان خودمان کم از استانبول یا شمال خودمان کم از مناظر طبیعی اروپا ندارد. آیا شما هنوز مرغ همسایه را غاز می بینید؟

جواب: با تشکر از یادآوریتان! خدمت هموطن بسیار عزیز و فهیمم عرض کنم که این وبلاگ با هدف کاری و برای جذب ترجمه (ترکی استانبولی- فارسی و بالعکس) و راهنمایی مسافرت به ترکیه (یا راهنمایی گردشگران ترکیه در ایران) راه‌اندازی شده است. بنابراین طبیعی است که مطالب گردشگری ما در ارتباط با جاذبه‌های خارجی و اکثراً ترکیه باشند. فرمایش شما کاملا بجا و متین است. البته خود من شخصاً برای کیش، برج میلاد و ... ارزش ریالی خرج کردن قائل نیستم ولی جاذبه های باستانی ما در اصفهان، کاشان، تبریز، همدان، یزد و خود تهران و ... و جاذبه های طبیعی در سراسر کشورمان از جنگل تا کویر و از صخره های سترگ تا دریا و تالابها در حد مقایسه با مشابهات خارجی هستند (ضمن اینکه برخی از آنها کم نظیر یا حتی بی نظیرند). تنها چیزی که به شدت در موراد میهنی به چشم می خورد عدم رعایت نظم و نظافت طبیعت از سوی هموطنان گردشگر است. متاسفانه.

سوال (؟): سلام، در تمامی سایتهایی که با گردشگری سر و کاری دارند دقت کرده‌ام. همه‌شان به جاهایی می‌پردازند که نانی برایشان دارد. تقریباً کسی از گردشگری طبیعی در معنا و مفهوم حرفه‌ای آن حرفی نمی‌زند. شما هم همینطور!

جواب: از شما دوست عزیز صمیمانه تشکر می کنم. بنده خود اصلاً دهاتی (!)ام و علاقه خاصی به طبیعت دارم. در روزهای آینده در این خصوص مطالبی خواهم گذاشت.

سوال (داود- تاکستان زنجان): سلام، چرا در مورد سایر کشورهای همسایه مخصوصاً ترکمنستان (که کمتر به آن پرداخته می‌شود) مطلبی نمی‌گذارید؟ مثلا خود من خیلی دلم می‌خواد همین نوروز برم ترکمنستان. نظر شما در مورد آثار و جاذبه‌های این کشور چیه؟

جواب: متاسفانه در مورد این کشور اطلاع زیادی ندارم ولی شما می‌توانید مناسبترین و مطمئنترین اطلاعات را از سایت سفارت ترکمنستان در تهران یا سایت سفارت ایران در عشق‌آباد بیابید.

در ترکیه مناظر بسیار زیبایی وجود دارد که در این بین می‌‌توان به کوه‌های بلند، سواحل شنی و دریای فیروزه‌ای رنگ اشاره کرد. همراه ما باشید تا با ۹ منظره شگفت انگیز از ترکیه آشنا شویم که شاید تاکنون فکر نمی‌کردید که چنین مناطقی در ترکیه وجود داشته باشند.

۱- اولودنیز (Ölüdeniz)

یکی از محبوب‌ترین سواحل ترکیه، ساحل شهر اولودنیز است که در جنوب فتحیه (Fethiye) واقع شده و تقریبا همان‌جایی است که دریای اژه با مدیترانه ملاقات می‌کند. مناظر این ساحل هلالی، بسیار زیباست و آب فیروزه‌ای‌رنگ آن نیز بر این زیبایی می‌افزاید و گفتنی است که منطقه مذکور توسط دولت حفاظت و به‌عنوان یک پدیده طبیعی ملی شناخته می‌شود. گردشگران در این ساحل می‌توانند آفتاب بگیرند و به تماشای آرامش و زیبایی دریا بپردازند و برای افراد ماجراجو استفاده از پاراگلایدر می‌تواند یک فعالیت هیجان‌انگیز باشد. در جنوب شرقی شهر، کوه باباداغ (Babadağı) قرار گرفته است که یک مکان مناسب برای چتربازی در سرتاسر اروپا به شمار می‌رود. البته غواصی در آب این ساحل نیز می‌تواند بسیار هیجان‌انگیز باشد، زیرا آب دریا بسیار صاف و زلال است و این کار خاطرات خوبی را در ذهن گردشگران ثبت خواهد کرد.

۲- کاپادوکیه (Kapadokya)

در سفرتان به کاپادوکیه باید آماده دیدن مناظری عجیب باشید. کاپادوکیه یک مرکز پادشاهی در دوران باستانی ترکیه بود که اکنون تبدیل به یکی از بهترین مناطق توریستی این کشور شده است. این منطقه مناظر زیبا و جالبی دارد و در اطراف شهر گورمه (Goreme)، در یک پارک ملی با همان نام قرار گرفته است. دلیل به وجود آمدن کاپادوکیه فعالیت‌های آتش‌فشانی و فرسایشی در دوران باستان است و تمام این موارد باعث شده که این دودکش‌های جن (نامی که مردم محلی استفاده می‌کنند) به وجود آید و در حقیقت مجسمه‌هایی است که طبیعت آن‌ها را تراشیده و در اختیار بازدیدکنندگان قرار داده است.جالب‌تر از این مناظر نیز شیوه تعامل مردم باستان با دودکش‌های مذکور است که داخل آن‌ها را همچون یک غار تراشیده‌اند و تبدیل به مکانی برای سکونت کرده‌اند و البته دراین‌بین یک کلیسای مسیحی نیز به چشم می‌خورد. در حال حاضر گردشگران می‌توانند در هتل‌هایی که درون این صخره‌ها ساخته شده اقامت کنند و صبح، قبل از طلوع آفتاب نیز از طریق بالون‌ها به تماشای زیبایی این منطقه بپردازند.

۳- مسیر Lycian

اگر می‌خواهید که از جنوب شرقی ترکیه و سواحل مدیترانه بازدید کنید، گزینه‌های بسیار هیجان‌انگیزی برای انجام این کار وجود دارد. برای مثال می‌توانید از طریق مسیر Lycian حدود ۴۸۲ کیلومتر دوچرخه‌سواری کنید و به بازدید از این سواحل زیبا بپردازید. این مسیر در سال ۲۰۰۰ به‌عنوان بلندترین مسیر (پیاده‌روی – دوچرخه‌سواری)‌ ایجاد شد و البته یکی از ۱۰ مسیر برتر برای پیاده‌روی توسط Sunday Times در سرتاسر جهان نیز انتخاب شده است. بخش‌هایی از این مسیر مربوط به مناطق عادی است اما از طریق سایر بخش‌های آن می‌توانید به تماشای زیبایی‌های دریا بپردازید که این زیبایی از بالای کوه‌ها دوچندان می‌شود. گفتنی است که این مسیر نام خود را از لیکیه (Lycia)، امپراتوری ساکن در این منطقه گرفته است که تاریخ آن مربوط به قرن ۱۵ قبل از میلاد مسیح می‌شود. حرکت در تمام این مسیر حدود ۲۰ تا ۳۰ روز طول می‌کشد اما گردشگران می‌توانند در میانه‌های راه، در شهر‌های دِمیر (Demre)، کاش (Kaş) و کِمیر (Kemer) جدا شوند و به سایر فعالیت‌های موردنظر خود بپردازند.

۴- استانبول

استانبول یکی از شهر‌های معروف ترکیه است که مناظر و جاذبه‌های گردشگری بسیار زیادی دارند؛ این شهر بزرگ در ترکیه رابطی بین اروپا و آسیا است و نقشه شهری آن نیز در هر دو سمت تنگه بسفر (Bosphorus) کشیده شده است. در کنار این موضوع جغرافیایی، استانبول از بناهای تاریخی زیادی بهره می‌برد که همگی نیز دارای معماری بسیار زیبایی هستند. برای مثال گنبد‌ها و مناره‌های مسجدایاصوفیه (Hagia Sophoa) و مسجد آبی تبدیل به یکی از نماد‌های استانبول شده‌اند و البته نباید فرهنگ غنی این شهر را فراموش کرد. غذاهای استانبول و زندگی شبانه این شهر نیز بسیار دوست‌داشتنی هستند. شاید بتوان گفت استانبول یکی از بهترین مناطق کره زمین برای تماشای غروب آفتاب به شمار می‌رود.

۵- پاموک کاله (پنبه قلعه) (Pamukkale)

قلعه پنبه‌ای در استان دنیزلی (Denizli) قرار دارد که شامل یک چشمه طبیعی آب گرم می‌شود و در طول هزاران سال گذشته توانسته یک کوه سفید با استخر‌های مختلف را ایجاد کند که سرشار از تراورتن (Travertine) سفیدرنگ است. ساختار این چشمه بسیار جالب است و بدون شک در این منطقه تجربه‌ای خواهید داشت که تاکنون حس نکرده‌اید. گفتنی است که در بالای این چشمه نیز شهر دنیزلی قرار دارد و باعث شده که بازدید گردشگران از قلعه پنبه‌ای ساده‌تر باشد.

۶- دریاچه وان

بزرگ‌ترین دریاچه ترکیه، دریاچه وان نام دارد که در مکانی به وسعت ۱۴۵۰ مایل مربع گسترانده شده و عمق آن نیز در بیشترین حالت ۴۲۶ متر است. دریاچه مذکور در بخش جنوبی ترکیه واقع شده و یکی از بزرگ‌ترین دریاچه‌های جهان به شمار می‌رود و آب موجود در این دریاچه هیچ روزنه‌ای برای رسیدن به اقیانوس ندارد و به همین دلیل میزان نمک آن نیز زیاد است و این موضوع باعث شده که جانوران کمتری در دریاچه مذکور وجود داشته باشد. در دریاچه وان ۴ جزیره وجود دارد که یکی از این جزایر آکدانار (Akdamar) نام دارد و یک کلیسای مربوط به قرن دهم در آن وجود دارد. البته در جزایر دیگر نیز ویرانه‌هایی مربوط به راهبان یافته شده است.

۷- ساحل کاپوتاش (Kaputaş)

ترکیه دارای ۱۶۰۹ کیلومتر خط ساحلی از دریای مدیترانه است که دراین‌بین یافتن یک ساحل عالی، کار چندان سختی به نظر نمی‌رسد. ساحل کاپوتاش در سمت غربی کاش  واقع شده است که ۱۶ کیلومتر طول دارد و اطراف آن را نیز صخره‌هایی با شیب زیاد فراگرفته‌اند. یکی از اصلی‌ترین ویژگی ساحل مذکور این است که هیچ نشانی از توسعه در آن وجود ندارد. البته می‌توانید از فروشگاه‌های این ساحل غذا یا نوشیدنی تهیه کنید اما شرایط جغرافیایی در این منطقه باعث شده که امکان ساخت هتل و موارد مشابه وجود نداشته باشد. ساحل شنی و آب فیروزه‌ای‌رنگ دریا موجب شده که کاپوتاش منظره‌ای زیبا و آرامش‌بخش داشته باشد.

۸- کوه آغری (آرارات)

در سمت شرقی ترکیه، کوه آرارات قرار دارد که در فاصله نزدیکی از دریاچه وان قرار گرفته است. شاید برایتان جالب باشد که بدانید بر اساس کتاب پیدایش، این کوه همان مکانی بوده است که کشتی نوح در آن به زمین نشست. این کوه دو قله بزرگ دارد که ارتفاع بزرگ‌ترین آ‌ن‌ها ۵۱۳۷ متر است و البته بلند‌ترین نقطه ترکیه نیز به شمار می‌رود. گفتنی است که منطقه اطراف کوه آرارات دست‌نخورده باقی مانده است و می‌توانید تا کیلومتر‌ها آن‌طرف‌تر را مشاهده کنید. قله آرارات در تمام طول سال پوشیده از برف است اما گفته می‌شود که این میزان برف نیز به‌تدریج در حال کاهش است.

۹- کوه‌های آناتولی (Anatolian)

در بخش شمالی ترکیه کوه‌های آناتولی قرار دارد که با نام کوه‌های پونتیک (Pontic) نیز شناخته می‌شوند. این رشته‌کوه ۹۶۵ کیلومتر طول دارد و اطراف آن را نیز شرایط آب و هوایی مختلفی فرا گرفته است. افراد بسیار زیادی در طول هزاران سال گذشته در این منطقه زندگی کرده‌اند و همین موضوع باعث شده است که در این رشته‌کوه شاهد فرهنگ‌های متنوعی باشیم.اما بدون شک صومعه Smela یکی از جالب‌ترین مکان‌های ترکیه است. این صومعه در استان ترابزون قرار دارد و در شیب تند یک صخره در دره Altindere ساخته شده است. تاریخ این بنا به قرن چهارم بعد از میلاد بازمی‌گردد. صومعه Smela در حال حاضر یکی از جاذبه‌های گردشگری ترکیه به شمار می‌رود. همان‌طور که در این مقاله مطالعه و مشاهده کردید، کشور ترکیه نیز دارای جاذبه‌های گردشگری بسیار زیادی است. از دیدگاه شما کدام‌یک از این مناطق جالب‌تر و زیباتر هستند؟ منبع: matadornetwork (برخی از کلمات که مفهوم را اشتباه منتقل می کنند تصحیح شده اند)

شاه (در) رفت!

فکر می کنم این جمله بیشتر از رفتن شاه، صحنه ای تلویزیونی مربوط به تحرکات خیابانی مردم در تاریخ 27 دیماه 1356 را در اذهانمان تداعی می کند.[1] چرا که بسیاری از ما در آنروزها (اگر بودیم) در سطح قابل قبولی از بلوغ سیاسی نبودیم. البته اکنون نیز بسیاری از ما عادت کرده ایم که اخبار و حتی تفاسیر مربوطه را به صورت کوتاه و بسته بندی شده دریافت نموده و به کار و زندگیمان (؟!) برسیم.

در آن ایام برخی از وقایع، رسانه های سخن پراکنی دنیا و در نتیجه افکار عمومی جهان را متوجه این قسمت از کره زمین کرده بود. مخصوصاً رفتن شاه به اروپا به بهانه معالجه، ذهنهای کنکاشگر را به موشکافی واداشته بود. خیلی از این رسانه ها واقعا آنچه را که در شرف وقوع بود درک نکردند.[2] اینکه رسانه های داخلی اخبار را سالم عرضه نمی کردند، توجیهی مبنی بر عدم استقلال آنها از رژیم داشت ولی این توجیهی بر اینکه رسانه های خارجی همین اخبار را درست عرضه می کردند نبود. با توجه به اینکه باور بخشی از هموطنان به این رسانه ها ریشه در عدم آگاهی درست از تاریخمان دارد، حتی المقدور و به اختصار به نکات اساسی پیشینه محمدرضا شاه و رژیم منحوس پهلوی اشاره ای خواهم داشت:

محمدرضا در تاریخ 4 آبان ماه 1298 شمسی در محله سنگلج تهران به عنوان پسرِ رضا پالانی، رضا ماکسیمی یا رضا میرپنج، درجه‌داری سرکش و بلندپرواز در دستجات قزاق بدنیا آمد. هنگامی که نام خانوادگی «پهلوی» بر وزن یغلوی در سال 1313 شمسی بر نامش افزوده شد، پدرش نه سال بود که در پی یک کودتای انگلیسی و بعد از فرایندی چهارساله به عنوان شاه و سرسلسلة جدید (!) ایران از سوی مجلس فرمایشی تفویض اختیار شده بود!

فلسفه وجودی رژیم پهلوی عبارت بود از: 1- آسودگی خاطر بریتانیا از جانب مسیر ایران(که به صورت یکپارچه و بدون منطقه‌بندیهای زمان تزارها در چنگهای انحصاری بریتانیا افتاده بود) در خصوص هر گونه حمله احتمالی روسیه به هند، 2- تضمین تسلط انحصاری بر این سفره غنی یا حداقل تضمین سهم شیر ازآن برای بریتانیا، 3- تحمیل رژیمی مبتنی بر سلطه فرهنگی و زبانی یک قوم و آسیمیلاسیون اکثریت دیگر و بستن راه انسجام و هرگونه همگرایی سراسری جامعه ایران در مقابل استثمار خارجی و دسیسه‌های رنگارنگ آنها با لعابهای داخلی و ... .

این بخش از تاریخ ایران (علیرغم قلم‌فرسائیهای متعدد) یکی از سربه‌مهرترین فصول تاریخ معاصر است.

در واقع انگلیسیها از دهها سال پیش تمام تلاشهای خود را در جهت تامین امنیت مستعمره ثروتمندشان هند متمرکز کرده و در این راستا تسلط کامل بر ایران را که خود سفره‌ای غنی به شمار می رفت مد نظر قرار داده بودند. قاجارها با توجه به تقابل منافع بریتانیا با معادلات منطقه‌ای و مخصوصاً با اقدامات اصلاحاتی احمدشاه، به صورت خطر بالقوه‌ای جلوه‌گر شده بودند. انگلیسیها دیگر قاجارها را نمی‌خواستند اما بیداری مردم در پی قیام مشروطه در مسیری صحیح و صلح‌جویانه را نیز که می‌توانست استقرار حکومت مرکزی را تضمین نماید بسیار مخاطره‌آمیز می‌دیدند. آنها با وقوع انقلاب در روسیه و ترک سر این سفره از سوی این تنها رقیب سرسخت، فرصت را مغتنم شمرده و کودتای مزبور را توسط عوامل داخلی خود به انجام رسانیدند. این کودتا زمینه‌چینیهای گسترده ای داشت که یکی از وجوه آن به شکل قحطی تحمیلی به مرگ میلیونها ایرانی انجامید.[3] رضاخان وعده‌های سفارشی مبنی بر تاسیس جمهوری را نیز به فراموشی سپرد. در واقع نظام جمهوری چیزی نبود که برای رضاخان میرپنچ با توجه به سطح سوادش قابل درک باشد و شخصیت وی نیز چنین چیزی را در مقام صدارت امور بر نمی‌تافت و مهمتر از همه این نظام دارای مخاطرات زیادی برای منافع استعماری و امپریالیستی انگلیس بود. این نوع نظام از سویی بدلیل شرکت مردم در قالب احزاب مختلف در حاکمیت، هزینه‌های بازیها و دسیسه‌های داخلی و خارجی را بالا می‌برد و استقرار نظام را تضمین می‌کرد و از سوی دیگر راه را برای دخالت قدرتهای دیگر از طریق برخی از عوامل داخلی همسو با خود باز می‌نمود. یعنی از هر جهت مغایر با منافع انگلیس بود. حتی رضاخان مخالفت انگلیسیها با تاسیس جمهوری در ایران را در دیدار با سفیر ترکیه به وضوح بیان می‌کند.[4]

وی که به شدت دوست داشت با آتاتورک مقایسه شود، در جریان جنگ جهانی دوم، هنگامی که عبور کاروانهای تسلیحات برای نجات شوروی لازم و ضروری گردید هوس کرد مانع از این کار شود. مقاومت در برابر دشمن متجاوز فی نفسه امر مقدسی است لیکن چند جای کار اشکال داشت:

1- شاه(؟!)، گماشتة انگلیسیها یعنی یکی از طرفهای اصلی خواهان عبور از ایران بود و اقدام شاه، نه مقاومت، که سرکشی به شمار می‌رفت. 2- آلمانیها اراجیفی از قبیل «همسانی ایرانیان (در واقع فقط هموطنان فارس‌زبان که به ناحق از سوی این اوباش تمثیل می گردیدند) و آلمانیها!»، «نژاد اریایی(؟!» و «لزوم نزدیکی بیشتر و کمک به همدیگر»[5] در گوش شاه و محافل نزدیک به وی خوانده و دل او را در خصوص لزوم تداوم وفاداری به ارباب و اینکه منافع ملی (؟!) در همراهی با آلمانیها بهتر تامین خواهد شد یا انگلیسیها، دچار تردید کرده بودند.

مسائل و عواملی از این قبیل دست به دست هم دادند تا پهلوی پدر هوس بکند! نتیجه البته مشخص بود. فقط چند روز بعد از تخت به زیر کشیده شد. شرایط خاص ناشی از جنگ جهانی باعث شد تا انگلیس در خصوص جایگزینی رضاخان، به مذاکره با همقطاران جنگی خود تن در دهد. به دنبال عزل رضاشاه و تبعید وی به جزیره‌ای دوردست در اقیانوس اطلس، کشورهای اشغالگر بر سر گزینه پادشاهی ایران به مذاکره پرداختند.

اشغالگران، نخست، محمدحسن‌میرزای قاجار، برادر احمد شاه و ولیعهد وی را با هدف بازگرداندن سلطنت به قاجاریه مدنظر قرار دادند. این گزینه گویا به دلیل ناآشنایی محمدحسن با ایران (؟!) کنار گذاشته شد. به این ترتیب سران انگلستان، شوروی و آمریکا، گزینه دوم یعنی محمدرضا پهلوی را به عنوان شاه ایران انتخاب کردند. مجلسِ درهم شکستة وقت ایران نیز همانگونه که تحت فشار، انقراض سلطنت قاجاریه را پذیرفته بود، باز تحت فشار اشغالگران، پادشاهی محمدرضا پهلوی را پذیرفت.

به این ترتیب محمدرضا پهلوی در شرایطی در ۲۲ سالگی به جای پدر نشانیده شد که عنانش در دست آنگلوساکسونها بود. چنانکه آمریکاییها نیز از این موقع به بعددر کنار انگلیسیها صاحب سهم شدند. آنها حتی مجبور شدند به شوروی نیزحداقل در عرصه‌های اقتصادی سهم بیشتری قائل شوند. در دوره محمدرضا، کشور وقایع و بعضاً فجایع چندی را تجربه کرد.صاحب موقعیت ویژه بودن بدون برخورداری از شعور استفاده ازآن به عنوان فرصت، برای کشورهای عقب مانده یا ظاهرا توسعه یافته همواره مایه دردسر بوده است. احمدشاه، آخرین شاه قاجار و دموکرات‌ترین شاه تاریخ ایران عبارت جالب توجهی در تعریف این مساله بکاربرده بود.در واقع نه پهلوی پدر و نه پهلوی پسر نتوانستند این مورد را رعایت کنند. همانطور که احمدشاه نتوانسته بود. شاه پسر قبل از اینکه در تاریخ 26 دیماه 1357 به خارج پرواز (فرار) کند، در مرداد سال 1332 نیز پرواز (فرار) مشابهی را تجربه نموده بود. دولت مصدق با سماجت خاص خود در پیگیری برخی از منافع ملی، او را ترسانده بود. لیکن امریکاییها با اجرای کودتای 28 مرداد و تصفیه فضا، مجدداً او را به کشور بازگرداندند. محمدرضا با اقدام به برخی بداعتها، از چشم اکثریت مردم خود (سوای مفتخورهای جاکرده در حلقه‌های اطراف دربار و خوش‌باوران) افتاده بود.

محمدرضا در کنار سردمداری حکومتی عمیقاً استبدادی، به ملی‌گرایی فارسی (و البته تحت پوشش ایران و ایرانی) و باستانگرایی تخیلی[6] توجه ویژه‌ای نشان می‌داد. عدم نهادینه کردن اصل برتری حقوق و قانون، برخوردهای مهلک امنیتی با روشنفکران ملی و قومی، نفوذ بی‌حدو حصر و خودسرانه خانواده‌های درباری بر کشور، تشکیل حکومت پلیسی، بی اعتنایی به پلورالیسم و تشکیل احزاب فرمایشی، ویرانی روستاها و تضعیف کشاورزی، رشد افسار گسیخته حاشیه‌نشینی، بی‌توجهی به توزیع صحیح ثروت، ثروت اندونزیهای غیر قانونی، گسترش رشوه و فسادهای مالی و در نهایت گرفتار شدن در پنجه بیماری خودبرتربینی از دیگر ویژگیهای منفی رژیم پهلوی بود.

وضعیت او مخصوصاً بدنبال قیام تبریز که به اعتبار جمعیت و سطح آگاهیهای سیاسی روز هنوز جایگاه ویژه خود را داشت بدتر شده بود. در واقع پهلویها و محافل وابسته، بعد از نیم قرن صدارت امور، در اجرای یکی از ماموریتهای اصلی خود که انزوای پایگاه دوم سلسله منقرضه قاجاریه و همچنین مغز متفکر ایران و محور اصلی بیداری عمومی (قیام مشروطه) بود، موفقیت کافی بدست نیاورده بودند.[7] کشور وارد قیامی سراسری شد و به تدریج نائره های انقلاب، اکثر شهرها و حتی روستاهای ایران را نیز دربرگرفت.[8] با شدت‌ گرفتن انقلاب با رهبری حضرت امام (رحمت‌ا...‌علیه)، شاه به همراه با خانواده خود و بخش بزرگی از داراییهای ملی، در ۲٦ دیماه سال ۱۳٥۷ به سوی اربابان خود پرواز (فرار) کرد.

روز بعد روزنامه اطلاعات تیتر اصلی خود را چنین انتخاب کرده بود:

«شاه رفت».

رسول داغسر- به بهانه 26 دی 1357

******************************

^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^

منابع:

* دکتر مجد، محمدقلی: از قاجار به پهلوی، ترجمه سید رضا مرزانی و مصطفی امیری؛ تهران، موسسه مطالعات و پژوهشهای سیاسی، 1390

* رحیم زاده صفوی، علی اصغر: اسرار سقوط احمدشاه (خاطرات رحیم زاده صفوی)، به کوشش بهمن دهگان؛ تهران، نشر فردوسی، 1362

* دکتر مجد، محمدقلی: قحطی بزرگ، ترجمه محمد کریمی؛ تهران، موسسه مطالعات و پژوهشهای سیاسی، 1386

* دکتر پیو- کارلوترنزیو: «رقابت روس و انگلیس در ایران و افغانستان»، ترجمه دکتر عباس آذین، بنگاه ترجمه و نشر کتاب، 1359

* 500 سال فرسایش زمان در چالدران؛ از نگارنده، نشر نباتی، تبریز، 1392

* مکی، حسین؛ تاریخ بیست ساله ایران، جلد اول: کودتای 1299، و جلد د.م: انقراض قاجاریه و تشکیل سلسله دیکتاتوری پهلوی، موسسه انتشارات امیرکبیر، تهران، 1357 (جلد اول) و 1358 (جلد دوم)

* دکتر ذوقی، ایرج؛ تاریخ روابط سیاسی ایران و قدرتهای بزرگ (1925- 1900)، شرکت انتشاراتی پاژنگ، تهران، 1368

 * Cin, Barış: Türkiye- İran siyasi ilişkileri (1923- 1938), IQ Kültür Sanat Yayıncılık, İstanbul, 2007 (تا آنجا که نگارنده اطلاع دارد، این اثر هنوز به فارسی ترجمه نشده است)

آخرین توهین رسانه ای که گفته می شود ملی است را به بخش بزرگی از جامعه شریف ایران شدیداً محکوم می کنیم. همچین اتفاقی چنانچه در یکی از کشورهای با فرهنگ اصیل و بالا اتفاق می افتاد، رئیس تشکیلات مقصر، قبل از اینکه مردم تف به صورتش بیاندازند فورا استعفا می داد. در غیر اینصورت از سمت خود برکنار می گردید. ضمنا منسوبین اقوام دیگر آن کشور نیز چنین اقدام شنیعی را محکوم می کردند. به هر حال این کارها چیزی عاید کشور نمی کند و من بیشتر تاسفم از آن است که برخیها (نه همه منسوبین سایر اقوام) خوشحال هم می شوند. ذیلاً مطلبی از این قلم را تقدیم خوانندگان گرامی خودم از سراسر ایران عزیز می کنم:

مدتی است از طرق مختلف برای جمع آوری هوادار جهت تیم فوتبال ملی تبلیغ می شود. حتی شماره پیامکی نیز برای این منظور لحاظ شده است.