3- بعد از کودتای انگلیسی سوم اسفند 1299 که منجر به اسقاط تدریجی سلسله قاجار و سر کار آورده شدن رضاخان میرپنچ شد، با توجه به هوشیاری مردم این شهر در برابر استبداد داخلی و دسیسه های خارجی، سیاست کلی «خنثی سازی تبریز» در پیش گرفته شد و این شهر که تا اواخر قرن گذشته بزرگترین شهر و تا اواسط قرن حاضر دومین شهر ایران بود بتدریج به رده های پایینتر سقوط کرد. البته به نظر می رسد شهر هوشیاری خود را حفظ کرده و خوشبختانه هنوز مهد شیران و مایه خوف ایادی استکبار است. چنانکه؛
4- تبریز به عنوان زیباترین و توسعه یافته‌ترین شهر ایران در مجله الکترونیکی سازمان ملل معرفی شد.
براساس تحقیق سازمان ملل بر روی وضع شهرهای جهان که نتیجه آن در مجله الکترونیکی این سازمان منتشر شده است، تبریز به عنوان زیباترین و توسعه یافته ترین شهر ایران اسلامی معرفی شده است.
سامانه اطلاع رسانی شهرداری ها (سی. تی. پرس) با اعلام این خبر گزارش داد: شهرهای تهران، اصفهان، مشهد، شیراز، قم، ارومیه در ردیف‌های بعدی قرار دارند. براساس اعلام مجله apostrophe یو.ان apostrophe (U.N) وجود ساختمان هـای مدرن و زیبای فـراوان، خطوط هواپیمایی پیشرفته، طبیعت بکر و جذاب، غذاهای لذیذ، مساجد زیبا، اماکن و ابنیه تاریخی متعدد از جمله شاخص‌ها و معیارهای اعلام شده در این انتخاب بوده است.
علاوه بر این سازمان بهداشت جهانی نیز همچون 2 سال قبل بار دیگر تبریز را به عنوان بهداشتی و سالم ترین شهر ایران انتخاب کرده است. از دیگر موفقیت‌های کسب شده توسط تبریز در این تحقیق بین‌المللی، انتخاب و معرفی این شهر به عنوان شهر پیشگام و پیشتاز سرمایه‌گذاری بخش خصوصی و موفق ترین شهر ایران در تحقق سیاست‌های اصل 44 قانون اساسی اعلام شده است.
بدیهی است شهر تبریز در سالهای اخیر از سوی سازمان توسعه گردشگری ایران، چند بار به عنوان دومین شهر مقصد گردشگران (بعد از مشهد) معرفی شد.
5- این شهر با داشتن جاذبه های طبیعی و تاریخی جالب توجه در داخل و پیرامون خود، یکی از مظاهر زمینه های پیدایش فرهنگ ایرانی با رنگ مایه های آذربایجانی است. در حالیکه قلعه بابک در شمال آن مظهر مقاومت سرسختانه مردم این خطه در برابر بیداد بیگانگان است، ارک تبریز بسان مظهر استحکام و نمادی از اسلامیت و شیعیت متجلی است. در سوی دیگر روستای خارق العاده کندوان، دریاچه اورمیه، دامنه های سهند، سواحل ارس و آثار موجود در شهرهای دیگر استان مانند مراغه، مرند، جلفا، آذرشهر، اهر و ... قرار دارند. همچنین نزدیکی شهرهای دارای جاذبه توریستی در فواصل نزدیک به این شهر از قبیل اردبیل، آستارا، نقده، اورمیه، تکاب و سلطانیه عامل دیگری است برای جلب آسان گردشگر.
برای لذت بردن کافی از شهر تاریخی و در عین حال مدرن تبریز لازم است حدالامکان نکات زیر را رعایت نمایید:
1- برنامه خود را جوری تنظیم نمایید که هنگام عصر به تبریز برسید. مخصوصا اگر از راه دوری تشریف میآورید لازم است که ابتدا استراحت کافی بنمایید و در همین راستا انتخاب و رزرو جا در هتل یا مسافرخانه ای مناسب بسیار بجا خواهد بود.
2- استراحت میان روز نیز مخصوصاً برای آنهایی که افراد خردسال یا مسن در جمع خود دارند مهم است. برنامه با در نظر گرفتن همین مساله تنظیم شده است.
3- برنامه برای تامین نظر افراد با سلائق مختلف تنظیم شده است. به این صورت که در یک روز در کنار چند نقطه باستانی، مواردی نیز برای تفریح و خرید در نظر گرفته شده است.
4- جهت استفاده در مدت گردش در شهر حتماً یک نقشه گردشگری همراه داشته باشید. موارد مبهم را می توانید از شهروندان، پلیس و رانندگان تاکسی که تحت نظارت شهرداری و با تمهیدات مسئولین، روی سقف ماشینشان عبارت «از من بپرسید» نصب کرده اند بپرسید. دقت کنید که افراد هنگام راهنمایی شما ممکن است مثلاً یکطرفه بودن یک مسیر را فراموش کنند (یا حتی بدلیل عدم داشتن ماشین شخصی) و این مساله شما را به دردسر بیاندازد.
5-شهرداری تبریز برای ایام تعطیل و گردش تمهیدات متنوع و متعددی را جهت رفاه حال مسافران در نظر می گیرد. آنها را از مراکز گردشگری متعلق به سازمان میراث فرهنگی جویا شده و استفاده کنید. یکی از این موارد اتوبوسهای گردش شهری است که البته در یک مسیر ارائه خدمت می نماید.
6- نقاط دیدنی شهر تبریز بعضاً در فواصل نسبتاً دوری نسبت به هم قرار گرفته اند که نشاندهنده وسعت و بزرگی شهر از سده های پیشین می باشد. در تنظیم برنامه گردش این مورد نیز در نظر گرفته شده است.
7- سعی کنید در گردشهای محوطه مرکزی شهر از ماشین شخصی استفاده نکنید تا از دردسرهای جستجوی محل پارک راحت باشید. چند مسیر بی آر تی در شهر تبریز فعالیت می کنند که عبارتند از: میدان راه آهن- میدان بسیج (غرب به شرق شهر و با گذر از نصف راه، چهارراه شریعتی، میدان ساعت، چهارراه بهشتی، آبرسان، پل کابلی، سه راه ولیعصر، میدان بسیج)، نصف راه- یوسف آباد (با استفاده از کنارگذر میانی شهر و چهارراه ابوریحان- مارالان- آبرسان- یوسف آباد).
8- اسامی تعدادی از هتلها و مسافرخانه های شهر: هتل پنج ستاره پارس شاه گؤلی (Şah gölü) واقع در جنب شاه گؤلی، هتل پنج ستاره شهریار واقع در بلوار شاه گؤلی نزدیکی پل کابلی و سه راه راهنمایی، هتل چهار ستاره بین المللی تبریز و هتل چهار ستاره گسترش واقع در چهارراه آبرسانی، هتل سه ستاره آذربایجان واقع در چهارراه شریعتی، هتل سه ستاره دریا واقع در نزدیکی میدان راه آهن و روبروی کوی بابک (بین چهارراه خطیب و میدان راه آهن)، هتلهای سینا و مروارید واقع در باغ قاباغی (روبروی باغ گلستان). مسافرخانه های شهر اکثراً در منطقه مابین قونقاباشی (میدان قونقا) تا ساعت قاباغی (میدان ساعت) و مخصوصاً در خیابان فردوسی و سه راه امین (محققی) واقعند.
روز اول: صبح زود از خواب بلند شده و با ماشین شخصی یا تاکسی یا اتوبوس خود را به پای کوه سرخفام عئینالی می رسانید. صعود از کوه در صبح روز اول از چند جهت مفید خواهد بود. الف) بهترین ورزش صبحگاهی است و شما خیل تبریزیها را (مخصوصاً اگر آخر هفته باشد) در کنار خود در حال صعود خواهید یافت. برای صعود مسیرهای مختلفی وجود دارد که آسانترین آنها راه آسفالت پیچ در پیچی است که قله ختم می شود ولی باصفاترین راه (مخصوصاً در ماههای نسبتاً مرطوب یعنی اردیبهشت، خرداد و تیر) صعود از کنار ساختمان تله کابین شروع می شود. در صورتی که با ماشین شخصی رفته اید، می توانید آن را در پارکینگ نزدیک تله کابین پارک نمایید. ب) از بالای کوه شاهد منظره بسیار جالبی از تمام شهر و دشتها و کوههای اطراف خواهید بود. د) در صورت عدم امکان صعود به هر دلیل، تله کابین و مینی بوس در خدمت شماست. ج) شما می توانید صبحانه خود را بعد از نزدیک به چهل و پنج دقیقه صعود در بالای کوه، در کنار ساختمان قدیمی آرامگاه امامزاده عون بن علی یا محوطه درختکاری شده آن یا کنار برج باشکوه یادبود شهدای گمنام میل بفرمایید. در صورت تمایل می توانید از رستوران بام تبریز نیز در همان محل استفاده نمایید.
بعد از بازگشت از کوه نزدیکترین مکان دیدنی به شما، مقبره الشعرا خواهد بود. اینجا در گذشته قبرستان شعرا و ادبا بوده است که در طول زمان محل دقیق برخی از قبور قابلیت شناسایی خود را از دست داده و شهرداری تبریز برجی به یادبود تمامی آنها در محل اولیه قبرستان احداث نموده است. آرامگاه شاعر شیرین سخن، شاعر ملی ایران مرحوم محمدحسین بهجت متخلص به شهریار در داخل ساختمان مقبره الشعرا قرار گرفته است. داخل ساختمان مجسمه ها و اشعاری از شعرای مدفون در این محل نصب شده است.
موزه قاجار در کوچه پایین مقبره الشعرا واقع شده است و حدود دویست متر از مقبره الشعرا فاصله دارد. موزه قاجار در واقع خانه اعیانی یکی از فئودالها و بزرگان عصر قاجار در تبریز بوده است. در این موزه البسه، اسلحه، آرمها و ... متعددی مربوط به عصر قاجار به نمایش گذاشته شده است.
بعد از دیدار از این موزه به احتمال زیاد وقت ناهار فرا رسیده است. شما می توانید برای صرف ناهار به رستوران قیزیل اجاق در بلوار چای کنار نرسیده به آبرسان یا رستوران برج بلور در آخرین طبقه برج بیست و دو طبقه ای بلور استفاده نمایید. ضمناً غذاخوریهای متعدد دیگری در همین مسیر وجود دارند. بعد از صرف ناهار (مخصوصاً اگر افراد خردسال یا مسن در جمعتان وجود دارند) می توانید به هتل محل اقامتتان رفته و ساعاتی را به استراحت بگذرانید. چنانچه چادر یا حداقل زیرانداز همراهتان هست، باغ دل انگیز شمس تبریزی واقع در ضلع شمالی چای کنار و بین پل سنگی و آبرسان نیز می تواند مامن خوبی برای استراحت میان روز شما شود.
بعد از استراحت میانروزی، به گؤی مچید یا همان مسجد کبود آمده و از داخل این مسجد ششصد ساله دیدن کنید. این مسجد علیرغم آسیبهای وارده به آن در زلزله های بزرگ، هنوز چیزهای زیادی برای گفتن دارد و بی جهت نیست که در زمان خود به فیروزه اسلام شهرت یافته بود.
موزه عصر آهن که در واقع قبرستان مکشوفه ای متعلق به 3500 الی چهار هزار سال پیش و در نوع خود بی نظیر است پشت مجتمع تجاری کبود واقع شده است. شما از همان جلوی مسجد کبود وارد بازار کبود شده و بعد از خروج از درب انتهایی و پایین امده از پله ها، به چپ می پیچید و از کوچه تنگی که بیست متر بیشتر نیست به داخل محوطه گلی موزه موسوم به دمیر دؤوری یا عصر آهن وارد میشوید. بازدید از این مکان را مخصوصاً توصیه می کنم زیرا سازمان میراث فرهنگی برای نگهداری آن و نجات از دست زمینخواران بزرگ متحمل زحمت زیادی شده است و شما این موضوع را از دیوارهای ضخیم بتونی ساختمانهای تجاری که تا بغل گوش این مکان باستانی آمده و گویا درصدد بلعیدن این محوطه است درک خواهید نمود! موزه عصر آهن واقعاً منحصر به فرد بوده و نظیر آن تنها در چند نقطه از جهان وجود دارد.
بعد از دیدن این موزه برای استراحت دادن به چشم و گوش خود می توانید راهی شاه گؤلی شوید و تا ساعاتی بعد از غروب آنجا خوش بگذرانید. شاه گؤلی به معنی استخر شاه بوده و در دوران صفویه احداث شده و با گذشت زمان به آن توجه بیشتری شده است. در این کنار پارک- استخر بزرگ لوناپارک مجهزی نیز برای استفاده بچهها و نیز بزرگترها موجود است. قایقهای داخل استخر در مقابل مبلغ معقولی قابل استفاده هستند. قایق موتوری فقط بدست راننده مخصوص آن رانده می شود. قسمتی از شهر از بالای تپه درختکاری شده جنوبی پارک قابل مشاهده است.
روز دوم: صبح زود به برج خلعتپوشان واقع در نزدیکی میدان بسیج بروید. این برج محل پوشیدن لباس ولیعهدی از سوی ولیعهدان قاجار بوده است. موقع رهسپار شدن به تهران نیز در این برج مراسم ویژهای برایشان تدارک دیده می شده است. صبحانه تان را نیز می توانید در محوطه باصفای اطراف برج میل نمایید. بعد از بازگشت از آنجا به موزه حیات وحش واقع در چهارراه آبرسان- اداره حفاظت از محیط زیست (روزها و ساعات اداری) سر بزنید. بعد از دیدن این موزه به میدان ساعت رفته و از موزه های متعدد واقع در نزدیکی همدیگر (موزه شهرداری واقع در زیرزمین ساختمان شهرداری، خانه/موزه حیدرزاده، موزه سنجش، خانه/موزه استاد شهریار) دیدن نمایید. برج ساعت شهرداری یکی از نمادهای شهر تبریز بشمار می رود و حتماً می دانید که این شهرداری نخستین شهرداری کشور است (1296 شمسی). شهرداری تهران دوم (1298) و شهرداری شیراز (1302) سومین شهرداری ایران می باشند. البته اداره شهر هم اکنون از ساختمان تازه ساخت و بسیار زیبای دیگری واقع در چهارراه ابوریحان صورت می پذیرد.
برای صرف ناهار می توانید از رستوران نوبر واقع در سر خیابان تربیت، تقریباً روبروی شهرداری استفاده نمایید. این رستوران در واقع یک حمام قدیمی است و از این جهت دارای ماهیت ویژه ای است.
بعد از ناهار (و احتمالاً استراحت یکی دو ساعته در هتل محل اقامت) به سر خیابان تربیت برگشته و از محلهای خرید و فروش قدیم و جدید شهر تبریز دیدن نمایید. خیابان تربیت اولین خیابان ساخته شده در ایران است که بدست اولین شهردار تبریز مرحوم محمدعلی تربیت ساخته شده است. مرحوم تربیت برای اقناع شهروندان جهت عقب کشی خانه ها (چون قبلاً چنین چیزی اتفاق نیافتاده بود) نخست خانه خود را تخریب کرده بود. این خیابان اکنون یکی از گذرگاههای بازارگونه شهر بشمار می شود. از طریق این خیابان شما به بازار قدیمی شهر تبریز که عنوان بزرگترین بازار سرپوشیده جهان را با خود یدک می کشد خواهید رسید.
سعی کنید از حداقل چند مسیر بازار و مخصوصاً بازار مظفریه، زرگران، راسته کوچه، مسگران و ... دیدن کنید.
در پایان روز حتماً خیلی خسته خواهید بود. برای فردایتان روز نسبتاً کم تحرکتری را پیش بینی کرده ام. امیدوارم در کندوان خوش بگذرد.
روز سوم: صبح زود بلند شده و راهی کندوان واقع در 40 کیلومتری تبریز شوید. چنانچه ماشین شخصی ندارید به میدان راه آهن رفته و سوار مینی بوسهایی که در ساعات قبل از طلوع خورشید تا حدود 8 یا 9 صبح (قبلاً جویا شوید که آیا این مینی بوسها همه روزه هستند یا نه) به مقصد کندوان حرکت می کنند بشوید.
کندوان یکی از سه منطقه با معماری خاص و الهام گرفته از طبیعت سنگهای رسوبی دنیاست. دو مشابه دیگر آن در کاپادوکیای ترکیه و آمریکا واقعند و البته محوطه بزرگتری را شامل می شوند. در این روستا می توانید خانههای کندویی را از نزدیک تماشا کنید. آب معدنی روستا نیز مشهور است. اگر وقتش را داشتید می توانید به «ارشد چمن» که چند کیلومتر بالاتر از این روستاست و بیشتر به درد طبیعتگردی و کوهنوردی میخورد نیز بروید.
بعد از ظهر برگشته و از ایستگاه راه آهن تبریز واقع در ورودی شهر دیدن نمایید. ساختمان این ایستگاه اولین ساختمان واقعی ایستگاه قطار در ایران می باشد و شکل اولیه خود را حفظ کرده و البته زیباست. شما می توانید در محوطه فضای سبز مقابل ایستگاه ساعتی را به آرامش بگذرانید.
روز چهارم: امروز آخرین روز شما در تبریز است. بنابراین سعی کنید خوب و خوش بگذرانید. اول صبح قبل از خروج از هتل، اتاق خود را تخلیه و اشیا و لوازمتان را برای تا ساعتی بعد از ظهر به نگهبانی هتل بسپارید. از امروز صبح به ارک تبریز واقع در سر سه راهی فردوسی و نزدیک چهارراه شریعتی بروید. درباره ارک شنیدنیهای بسیار دارید که من در اینجا از آنها می گذرم. سپس حتماً از خانه/موزه مشروطه واقع در راستاکوچه آغزی (نزدیکی بازار بزرگ، میدان نماز-خیابان شهید مطهری) دیدن نمایید. آنجا به حد کافی گویاست. اسناد، عکسها و نوشته های بسیاری برای درک و احساس آن ایام در آنجا خواهید دید که در تمام ایران بی نظیر است.
تا حالا وقت ناهار فرا رسیده و حتی احتمالاً کمی نیز گذشته است. ناهارتان را در رستوران قزل اجاق یا رستوران برج بلور یا رستوران حمام نوبر یا هرجای دیگری که خاطره بهتری از آن داشته اید صرف نموده و راهی کلیبر شوید. البته می توانید به مقصد جلفا، اورومیه یا اردبیل (هر کدام دارای نقاط دیدنی جالب) نیز حرکت نمایید.
از تبریز تا کلیبر 3 ساعت راه است. سواریها حدود 10 هزار تومان می برند. سواریهای این شهر کوچک ییلاقی از گاراژهای واقع در نزدیکی سه راه ولیعصر و کمی بالاتر از پل کابلی و اتوبوسهای این مسیر از ترمینال بزرگ تبریز سوار می کنند. هنگام غروب در کلیبر خواهید بود. شب را در یکی از هتلهای شهر استراحت کنید. فردا با تاکسی یا ماشین شخصی به پای کوه رفته، از مسیرهای مشخص به قلعه صعود کرده و از قلعه بابک واقع در صعب العبورترین قله منطقه دیدن کنید. شاید لازم است که در مورد این مرد بزرگ تاریخ ایران اطلاعات مختصری بدهم. بابک برخلاف برخی ادعاها مسلمان بوده و حتی نام پدرش عبدا... بوده است. وی صرفاً بر علیه مظالم خلفای اموی عصیان کرده و مردم منطقه را پشت سر خود بسیج نموده و مدت 23 سال در مقابل سپاهیان پرشمار خلفای اموی ایستادگی کرده بود. وی بعد از دستگیری که با خیانت یک ارمنی بدام افشین امیر اموی افتاد به سامرا برده شد و در مقابل خلیفه همانطور که از وی انتظار می رفت تمکین ننمود. خلیفه دستور قطع یکی از دستهای او را صادر کرد. بعد از این عمل، بابک با دست دیگر خون جای قطع شده را برداشته و به صورت خود پاشید. در پاسخ سوال خلیفه مبنی بر علت این کار وی، گفت: لحظاتی بعد رنگی به صورت من نخواهد ماند. نمیخواهم شما این را به حساب ترس و وحشت من بگذارید. چنانچه مرا آزاد کنی باز همان راه خود را مبارزه برای حق طلبی است ادامه خواهم داد. بعد از این پاسخ، خلیفه وی را به شنیعترین شکل ممکن به قتل رسانید ولی او نمیدانست که با این کار خود پرچم حقطلبی را آبیاری کرده است.
برای همه مسافران آرزوی مسافرتی خوش و لذت بخش می نمایم. مسعود باشید.
و اینک عکسهایی از تبریز مدرن:
